Oszustwo opisane jest w art. 286 kodeksu karnego. Jest to jedno z najczęściej popełnianych przestępstw w Polsce. Oszustwo należy do przestępstw przeciwko mieniu i właśnie mienie jest tutaj przedmiotem ochrony. Jako mienie rozumie się własność i wszelkie inne prawa majątkowe (np. pieniądze, nieruchomości, samochód, sprzęt komputerowy lub fotograficzny etc.) Zatem aby zakwalifikować jakiś czyn sprawcy jako oszustwo musi dojść do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Oszustwo należy do kategorii przestępstw powszechnych, wobec czego może je popełnić KAŻDA osoba zdolna do ponoszenia odpowiedzialności karnej.
Jakie są sposoby działania sprawcy oszustwa?
Oszustwo może być popełnione poprzez:
- wprowadzenie pokrzywdzonego w błąd – czyli doprowadzenie do rozbieżności między obiektywną rzeczywistością a wyobrażeniem o niej lub jej odbiorem w świadomości pokrzywdzonego,
- tzw. „wyzyskanie błędu” – to wykorzystanie tego, że pokrzywdzony już wcześniej był w błędzie,
- wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania – czyli wykorzystanie tego, że pokrzywdzony nie jest w stanie należycie zrozumieć swojego postępowania oraz jego skutków.
Jaka grozi kara za popełnienie oszustwa?
Ten typ przestępstwa zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Oznacza to, że ustawodawca przewidział za ten czyn najsurowszą karę, tj. pozbawienie wolności sprawcy. Jednakże, w wypadku mniejszej wagi, tj. w sytuacji, gdy wartość mienia, którym rozporządził pokrzywdzony jest nieznaczna, zagrożenie karą jest mniejsze i w tym przypadku Sąd może skazać na karę grzywny, ograniczenia wolności albo karę pozbawienia wolności do lat 2.
Przykład oszustwa
Jan Kowalski, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wprowadzając w błąd potencjalnego pokrzywdzonego wstawia na platformę OLX ogłoszenie, w którym oferuje sprzedaż namiotu za kwotę 750 zł, mimo iż nie ma zamiaru sprzedaży wskazanego produktu. Marek Nowak nawiązuje kontakt z Janem Kowalskim i decyduje się na zakup wskazanego namiotu. W celu sfinalizowania transakcji przesyła określoną kwotę na konto Jana Kowalskiego. Jan Kowalski po otrzymaniu pieniędzy, usuwa ofertę oraz urywa kontakt z Markiem Nowakiem.
W wyżej wskazanym przykładzie doszło do przestępstwa oszustwa.
Jan Kowalski wypełnił znamiona czynu zabronionego wskazanego w art. 286 k.k., tj.:
– osiągnął korzyść majątkową w postaci 750 zł przelanych przez Marka Nowaka,
– doprowadził Marka Nowaka do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, bowiem przelał on kwotę 750 zł,
– wprowadził w błąd Marka Nowaka wystawiając ofertę sprzedaży namiotu, podczas gdy wcale nie miał zamiaru dokonania transakcji.
Co nie jest oszustwem?
Jan Kowalski pożycza od Marka Nowaka 5000 zł na rok. Po upływie tego czasu, zamierza oddać pożyczoną kwotę. Niestety okazuje się, że przed upływem terminu spłaty pożyczki, sytuacja finansowa Jana Kowalskiego znacznie się pogarsza. Nie jest on w stanie zwrócić pożyczonych pieniędzy w określonym w umowie terminie.
Brak jest tutaj bowiem wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub też wyzyskania niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania.
Inaczej sprawa mogłaby być oceniona, gdyby Jan Kowalski wprowadził Marka Nowak w błąd co do swojej sytuacji majątkowej, w skutek czego pożyczkodawca byłby przekonany co do wypłacalności Jana Kowalskiego.
Autorem tekstu jest:
Maciej Cerajewski, Adwokat specjalizujący się w prawie karnym